Ua noʻonoʻo paha ʻoe no ke aha i makemake ai nā panakō nui e loaʻa nā uaki i waho o kā lākou hale? ʻO kahi ʻano moʻomeheu wale nō anei i hoʻomaka ma kahi Hoʻohālike o kaʻoiaʻiʻo, aiʻole aia kahi hohonu e pili ana i ka hopohopo? Pololei, ʻaʻole ia he manawa kūpono ʻole e pīhoihoi nā panakō a me nā panakō e pili ana i nā uaki. ʻOi aku ma mua o kēlā me kēia kino, hopu ka poʻe panakō: ʻO ka manawa ke kālā.
Ma kahi kekelē maʻalahi, ʻaʻole paʻakikī e hoʻomaopopo i ke kumu. Wale no ka pono o kahi laʻana, e noʻonoʻo ʻoe i kāu hōʻaiʻē $1000 mai kahi ʻauhau kālā e mālama ʻia he ʻelima% hoihoi makahiki. I hoʻokahi makahiki, e hoʻihoʻi ʻoe i ka hōʻaiʻē, ka $ hoʻokahi tausani a me ʻelima%, no ka huina o $1,050. Ua hoʻohana ka panakō “manawa” – 365 nā lā, e kuapo i kāu $ hoʻokahi tausani i $1050.
ʻO ka manaʻo e hele ana ke kālā i kahi manawa liʻiliʻi loa i kahi kāne ma ka inoa o martín de azpilcueta. ʻO kahi kālaikaika Sepania i noho ma waena o nā makahiki 1500. ʻO ia kekahi o nā mea mua e hoʻomohala i kahi manaʻo i koho ʻia a i ʻole ke kumu o ke kālā a me kona pili i ka manawa.
Akā ka manaʻo kēlā “ʻO ka manawa ke kālā” hiki ke huli i lalo i ka liʻiliʻi ma mua o ʻelua haneli mau makahiki ma mua o. ʻO nā lā o azpilcauta ke ala o ke ola o nā panakō e kau nei i nā uaki i waho o kā lākou ʻoihana i hoʻomaka i loko o nā makahiki mua. I ka ʻanuʻu me ka sociologist morris berman. Ma hope o nā kenekulia ʻumikūmākolu ma nā kūlanakauhale Italia “hahau ʻia ka 24 hola o ka lā”. Ua ʻōlelo ʻo Berman i kāna puke, “ka reenchantment o ke kahua pāʻani.”
ʻaʻole ia he wili o ka hopena i hoʻololi ʻia kahi ʻano hou o ke kālepa hoʻokele waiwai i ka piʻi ʻana i loko o nā kenekulia 13 a me 14. Wahi a Berman, kūikawā ma Italia, kahi o kahi ʻano hou o ka helu kālā ʻana e lilo i pani i ka mea kahiko, hoʻohiolo i nā hale feudal. Lilo kēlā ʻano hana o ka hoʻokele waiwai i ka wanaʻao o kahi ʻōnaehana kālā hou: kapitalism. O ke ala hele, ʻo ke kapitalism mākala kūlohelohe e like me kā mākou e ʻike nei i kēia mau lā ʻaʻole e paʻa hou a hiki i ka makahiki 1700s. Akā ʻo ke kumumanaʻo e hiki ke hoʻopili ʻia a kālā ʻia paha ke kālā e ke ʻano o ka hala ʻana o ka manawa a lilo a holoholo hou i Europe ma waena pono i ke kikowaena..
I kēia mau lā, lawe ka hapa nui o ka poʻe me ka noʻonoʻo ʻole ʻole i kēlā “ʻo ka manawa ke kālā”. He manaʻo i puka aʻe e like me ka mea i hoʻopili ʻia i loko o kā mākou i kēlā me kēia lā ʻano o ke ola. A hoʻonohonoho hohonu i loko o kā mākou noʻonoʻo, ʻaʻole hiki iā mākou ke manaʻoʻiʻo i kahi manawa a honua paha ʻaʻole kēia. Eia naʻe ma mua o ka makahiki 1200, e ʻōlelo, ʻaneʻane ʻaʻohe mea i noʻonoʻo i ka manawa he kālā. Kākaʻikahi kahi uaki mechanical maoli no nā kānaka e aʻo ai. (Ua hala hou nā uaki a me nā uaki wai i nā kenekulia he nui, eia naʻe he moʻolelo ʻē aʻe nō ia!). Ma mua o ka hana o nā uaki o kēia ao, ʻaʻohe mea nānā i ka manawa.
Loaʻa he komisina nā miliona o nā kānaka i kēia mau lā “ma o ka hola”. ʻO ka mea hea maoli i ka home ka manaʻo ʻo ka manawa ke kālā. “inā wau e hana 8 mau hola no $10 i ka ʻanuʻu me ka hola, loaʻa iaʻu $ kanawalu!” a e makaʻala pehea e hana ai ka manaʻo o ka manawa i kā mākou ʻōlelo ma nā ʻano he nui. Inā hoʻokomo kekahi ma mua o 40 mau hola i ka mālama ʻana me ka pule, noonoo kēlā “ma ʻō aku o ka manawa maʻamau”. ʻO kēia hope “ʻano” o ka manawa, “manawa hou aku,” ʻoi aku ka waiwai keu ma mua o “manawa maʻamau”. Ma muli o ka loaʻa ʻana o ka uku i ke ʻano no ka hana ʻana i mau hola hou aʻe.
Ma muli o ka ʻoiaʻiʻo ka manawa kālā, ka ʻoihana kālepa o “mana manawa kāohi” ua kū mai he ʻoihana i loko ona iho. Kūʻai paha ʻoe i nā puke ma ke ala e hoʻohana pono ai i kou manawa. Lawe i nā seminā i ka kaohi manawa, a kālailai “maalea” e hoʻolōʻihi i ka hana ʻoi aku ka ikaika. Makemake mākou āpau i ka hoʻohana ʻana i kā mākou manawa ʻoi aku ka maikaʻi ma muli o ka mea i ʻae mau kēia iā mākou e loaʻa kālā hou.
ʻIke, ʻo kekahi o nā ala e loaʻa ai ke kālā keu e pakele ai i ka hana ʻana no ka uku ma muli o ka manawa. ʻAʻole uku ʻia kekahi mau kānaka ma o ka hola, akā ma ke ʻano he ʻokoʻa ma o ka yr, me nā loaʻa makahiki. ʻOi aku ka uku o nā hana uku ʻia ma mua o ka hana hana uku. ʻO ka pilikia me ka uku hola he nui wale nā hola i loko o ka lā. No laila pehea ka nui o kāu makemake e hana, kaohi kaohi.